Kapora, halk arasında yaygın olarak kullanılan bir ifadedir. Türk Borçlar Kanununda da Bağlanma Parası yada Cayma Parası olarak geçmektedir. Ancak birbirinden farklı anlamlar içeren bu iki kavram birbirleriyle karıştırılmaktadır. Gerek Bağlanma Parası ve gerekse de Cayma Parası sözleşmede aksine bir hüküm olmaması halinde, esaslı olmayan unsurlarındandır. Ortaya çıkan hukuki uyuşmazlığın kavranabilmesi için kapora olarak verilen paranın bağlanma parası mı yoksa cayma parası niteliğinde mi verildiğinin tespiti gerekmektedir. Şöyle ki:
1. Bağlanma Parası (Pey Akçesi) Nedir? Bağlanma parası niteliğinde verilen kapora sözleşme ifa edilmezse geri verilir mi?
Sözleşmenin kurulduğuna kanıt olarak bir tarafın diğer tarafa sözleşme kurulurken verdiği paraya bağlanma parası denir. Bağlanma parasının diğer bir işlevi de kısmi ifadır. Zira kanun koyucu, başta bağlanma parası olarak verilen paranın asıl borçtan mahsup edileceğini düzenlemiştir (TBK m. 177). Sözleşmenin kurulması sırasında bir tarafa geçen bağlanma parası, karşı tarafın sözleşmesini ifa etmemesi durumunda da teminat fonksiyonu üstlenmektedir. Taraflar arasında bağlanma parasının kararlaştırılması için herhangi bir şekil şartı öngörülmemiştir. Alacaklının borçlu olan tarafa ödediği paranın açıkça cayma tazminatı olduğunu karşı tarafın kanıtlayamaması halinde pey akçesi olduğu kabul edilmekte olup, bu paranın iadesi gerekmektedir. (YARGITAY 13. HUKUK DAİRESİ E. 2016/23841 K. 2019/6082 T. 13.5.2019) Bağlanma parasının tam olarak iade edilememesinin istisnası da sözleşmenin para borçlusunun kusuru nedeniyle ifa edilememesi halidir. Bu durumda alacaklı zararı oranındaki miktarı pey akçesinden alıkoyabilme hakkına sahiptir. (YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ E. 2014/423 K. 2014/2613 T. 14.2.2014)
Diğer bir istisna da sözleşmenin resmi şekilde kurulması gerekirken, adi şekilde yapılması halidir. Örneğin taşınmaz satış devri sözleşmesi resmi şekilde yapılmaması halinde, geçerli olmayacağından taraflar arasında hak ve borç doğurmaz. Taraflar edimlerini sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayanarak verdiklerinin iadesini talep edebilirler. (YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ E. 2017/1137 K. 2018/11653 T. 15.11.2018)
2. Cayma parası nedir? Cayma parası niteliğinde verilen kapora sözleşme ifa edilmezse geri verilir mi?
Sözleşmenin yapılması sırasında taraflardan biri diğerine bir miktar para verir ve aralarındaki anlaşmaya göre parayı veren verdiği parayı karşı tarafa bırakması karşılığında sözleşmeden cayma yetkisine sahip olursa, verilen para cayma parasıdır. Para borçlusu cayma parasının verilmesinden sözleşmenin konusunu oluşturan asli edimin ifa edilmesine kadar olan zaman zarfı içerisinde cayma hakkını her an kullanılabilir. Cayma parasını alan taraf ise ancak aldığı paranın iki katını karşı tarafa ödemek şartıyla sözleşmeden dönebilmesi mümkündür (TBK m. 178) Taraflar arasında cayma parasına ilişkin yapılan anlaşmada açıkça cayma parası ifadesinin yer alması gerekmemektedir. Anlaşma metninden kararlaştırılanın cayma parasının olduğunun anlaşılması yeterlidir. (YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ E. 2017/2060 K. 2017/8732 T. 31.5.2017)
Yine resmi şekilde kurulması gereken geçerli olarak kurulmaması halinde örneğin, resmi şekilde yapılması gereken bir sözleşmenin adi şekilde kurulması halinde cayma parasının parayı verenin menfaatine tamamen iadesi gerekecektir. Diğer yandan da iki katını iade etmekle yükümlü tutulamayacaktır. (YARGITAY 19. HUKUK DAİRESİ E. 2015/1769 K. 2015/17126 T. 17.12.2015)
Sözleşme yapılırken para borçlusu olan tarafın verdiği, bağlanma parası olarak verdiği kabul edilmekte olup ve bu bir karinedir. Sözleşmenin yapıldığına kanıt olarak verilmiş sayılır. Paranın cayma parası olduğunu iddia eden taraf bunu ispat etmekle yükümlüdür.
Taraflar kapora olarak verilen paranın cayma parası olarak verildiğini karşılıklı olarak kararlaştırmamışlarsa kaporayı veren taraf verdiği parayı geri alabilecektir. Taraflar verilen paranın cayma parası mı yoksa bağlanma parası mı olduğu konusunda ihtilaf yaşanılmak istemiyorlarsa tarafların bu hususu yazılı hale getirmeleri uygun olacaktır. (YARGITAY 13. HUKUK DAİRESİ E. 2015/30990 K. 2018/135 T. 16.1.2018)